Keywords
Upper Silesia
Silesian sanation
German minority
counterintelligence of the Second Republic of Polan
Abstract
In 1922, by decision of the Council of Ambassadors of the great powers, part of the lands of Upper Silesia was incorporated into the Polish State. Germany has never accepted these provisions. Throughout the interwar period, Upper Silesia was a space of Polish-German competition for political, economic, social and cultural influence. This region was important for the economy of The Second Republic of Poland. The Silesian Voivode Michał Grażyński, associated with the sanitation camp, conducted a repolonization policy. Upper Silesia was particularly vulnerable to the hostile activities of foreign intelligence, especially the German Abwehr. German intelligence involved representatives of the German minority living in the Polish part of Upper Silesia. This was a major challenge for Polish special services. The protection of the counter-intelligence service of Upper Silesia was a priority task of the special services of the Second Republic of Poland. The article uses a method of analysis of archival sources and a critical analysis of the literature of the subject. Archival sources and scientific publications were used in the work
References
Ajnenkiel, A. (1980) Polska po przewrocie majowym. Zarys dziejów politycznych Polski 1926–1939, Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna.
APK, PWŚ, sygn. 196, Pismo Miej. i Pow. Kom. PWŚ do kierowników Komisariatów i Posterunków PWŚ powiatu katowickiego, dot. szkół niemieckich, z 12 VI 1926 r., k. 1
APK, PWŚ, sygn. 130, Sprawozdanie miesięczne ze stycznia 1927 r., z 8 II 1927 r., k. 34.
APK, PWŚ, sygn. 243, Pismo 23 Dywizji Piechoty do Śląskiego Urzędu Policji Politycznej w Katowicach, z 26 V 1925 r., k. 7.
APK, PWŚ, sygn. 243, Pismo Miej. i Pow. Kom. PWŚ do Śląskiego Urzędu Policji Politycznej w Katowicach, z 11 VII 1925 r., k. 9.
APK, PWŚ sygn. 215, Wycinek z prasy, br., k. 222.
APK, PWŚ, sygn. 215, Pismo Pow. Kom. PWŚ w Tarnowskich Górach do GK PWŚ w Katowicach, z 1VI 1927 r., k. 223.
APK, PWŚ, sygn. 247, „Polska Zachodnia” z 3 IV 1931 r., k. 171.
APK, PWŚ, sygn. 202, Raport przygotowany dla Departamentu I Politycznego MSW w Warszawie, dot. ruchu hitlerowskiego w województwie śląskim, z 1 XII 1932 r., k. 105-108.
APK, PWŚ, sygn. 209, Doniesienie w sprawie członków „Jungdeutsche Partei” i „Deutsche Arbeiterpartei”, z 1932 r., k. 3.
APK, PWŚ, sygn. 212, Pismo Wydziału Śledczego Miej. i Pow. Kom. PWŚ w Katowicach do Prokuratury Sądu Okręgowego w Katowicach, z 11 VII 1936 r., k. 236–237.
APK, PWŚ, sygn. 207, Pismo Miej. Kom. PWŚ w Chorzowie do GK PWŚ w Katowicach, z 18 III 1936 r., k. 180–183.
APK, PWŚ, sygn. 406, Orzeczenie Ekspozytury nr IV Oddziału II SG w Katowicach, z 21 VI 1939 r., k. 9-10.
APK, PWŚ, sygn. 388, Opinia Miej. Kom. PWŚ w Chorzowie o członkach zarządu GDA, z 14 III 1939 r. k. 247-248.
APK, PWŚ, sygn. 172, Pismo Pow. Kom. PWŚ w Lublińcu do GK PWŚ w Katowicach, dot. wywiadu granicznego, z 9 IV 1937 r., k. 417.
APK, PWŚ, sygn. 2, Rozkaz nr 230, GK PWŚ w Katowicach, z 23 XII 1925 r., k. 377.
APK, PWŚ, sygn. 237, Pismo Ekspozytury nr 4 Oddziału II SG w Krakowie do Śląskiego Urzędu Policji Politycznej w Katowicach, z 25 VII 1927 r., k. 841.
APK, PWŚ, sygn. 237, Pismo Kierownika Posterunku Oficerskiego nr 2 w Katowicach, dot. szpiegostwa niemieckiego, z 1 VIII 1927 r., k. 842.
APK, PWŚ, sygn. 237, Pismo MWS do wojewodów, dot. utworzenia Polskiej Agencji Informacji Handlowej, z 23 II 1932 r., k. 374.
APK, PWŚ, sygn. 176, Pismo Miej. Kom. PWŚ w Chorzowie, dot. nastrojów ludności na Śląsku w związku z wydarzeniami w Czechosłowacji, z 24 III 1939 r., k. 1–2.
APK, PWŚ, sygn. 520, Pismo Urzędu Śledczego GK PWŚ w Katowicach, dot. sygnałów o zamachach bombowych, z 7 VI 1939 r., k. 86.
Chinciński, T. (2010). Fortpoczta Hitlera. Niemiecka dywersja w Polsce w 1939 roku. Gdańsk–Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
Cygański, M. (1972) Hitlerowska V kolumna w województwie śląskim i krakowskim w 1939 roku. Opole: Wydawnictwo Instytutu Śląskiego w Opolu.
Ćwięk, H. (1999). Obrona Śląska przed wpływami wywiadu niemieckiego w latach 1933–1939. Katowice: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”.
—— (2006). O niektórych aspektach bezpieczeństwa na obszarze województwa śląskiego w latach dwudziestych. „Res Politicae”, red. H. Ćwięk, t. I.
—— (2001). Przeciw Abwehrze. Warszawa: Bellona.
—— (2009). W tajnej służbie II Rzeczypospolitej. Wywiad Polski wobec Niemiec w latach 1918–1939. Częstochowa: Wydawnictwo Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie.
—— (1998), Zwalczanie niemieckich służb specjalnych na ziemiach zachodnich i północnych II Rzeczypospolitej. Warszawa: Urząd Ochrony Państwa.
Długajczyk, E. (1986). Panorama polityczna województwa śląskiego 1922–1939. Katowice: Muzeum Śląskie.
—— (2007). Zestawienie osób aresztowanych i zasądzonych w województwie śląskim w latach 1922–1939 z powodu współpracy z wywiadem niemieckim. „Szkice Archiwalno-Historyczne”, nr 3.
Drozdowski, M.M. (1991). Śląsk i Zagłębie Dąbrowskie w myśli politycznej Józefa Piłsudskiego. „Niepodległość i Pamięć”, nr 4/8 (8).
Gerlich, M.G. (1997). Poczucie tożsamości etnicznej ludności rodzimej Górnego Śląska w XX wieku (do 1989 roku). „Niepodległość i Pamięć”, nr 4/2 (8).
IPN Ka, sygn. 063/84 t. 1, Charakterystyka kontrwywiadowcza województwa katowickiego, k. 77.
Kozaczuk, W. (1977). Bitwa o tajemnice. Służby wywiadowcze Polski i Rzeszy Niemieckiej 1922–1939. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza.
Łączewski, J. (2000). Michał Grażyński (1890–1965). Sylwetka polityka. Częstochowa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie.
Misiuk, A. (2016). Służby wywiadu i kontrwywiadu II Rzeczypospolitej, Warszawa: Difin.
Nowak, K. (2014). Michał Grażyński [w:] Mokrosz, J., Węcki, M., red., Oni decydowali na Górnym Śląsku w XX wieku. Katowice-Rybnik: Archiwum Państwowe w Katowicach, Stowarzyszenie Humanistyczne Europa, Śląsk, Świat Najmniejszy.
Oświadczenie rządowe z dnia 23 maja 1922r. w sprawie podziału Górnego Śląska (Dz.U. nr 44, poz. 369).
Paruch, W. (2009). Parlament w państwie autorytarnym. Rozważania o myśli politycznej Józefa Piłsudskiego (1926–1935) [w:] Adamczyk, W.A., red., Józef Piłsudski a parlamentaryzm polski. Warszawa: Instytut Józefa Piłsudskiego; Bełchatów: Związek Strzelecki „Strzelec” Organizacja Społeczno-Wychowawcza. Jednostka Strzelecka nr 1001 im. gen. dyw. Janusza Głuchowskiego.
Pepłoński, A. (2002). Kontrwywiad II Rzeczypospolitej. Warszawa: Bellona.
Pindel, K. (1998). Śląsk w systemie obronnym II Rzeczypospolitej. Warszawa: Bellona.
Potocki, S (1984). Deutsche Stiftung – tajna agenda rządu niemieckiego w okresie międzywojennym do spraw mniejszości niemieckich [w:] Czubiński, A., red., Rola mniejszości niemieckiej w rozwoju stosunków politycznych w Europie 1918–1945. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Sprengel, B. (2014). Aspekty procesowe ścigania szpiegostwa w przedwojennej Polsce [w:] Nawrocki, Z., red., Kontrwywiad II RP (1914) 1918–1945 (1948), t. II. Emów: Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Centralny Ośrodek Szkolenia.
Wanatowicz, M.W. (1997). Górny Śląsk i jego miejsce w Drugiej Rzeczypospolitej. „Niepodległość i Pamięć”, 4/2 (8).
Wiśniewska, M., Wyszczelski, L. (2009). Bezpieczeństwo narodowe Polski w latach 1918–1939. Toruń: Dom Wydawniczy DUET.