Abstract
Celami artykułu są analiza oraz ocena politycznych i gospodarczych okoliczności warunkujących stosunek Chińskiej Republiki Ludowej wobec programu nuklearnego Iranu po zimnej wojnie. Główną tezą jest stwierdzenie, że podejście Chin do atomowych aspiracji Iranu ewoluowało, od wsparcia, przez wstrzemięźliwość, po ograniczone działania na rzecz ich wygaszenia. Rozwijanie przez państwa, w tym Iran, nielegalnych programów nuklearnych, na przełomie stuleci stało się sprzeczne z interesami Państwa Środka. Wspieranie tych działań przez Chiny obniżało ich międzynarodowy autorytet oraz pogarszało stosunki ze Stanami Zjednoczonymi i szerzej z Zachodem. W związku z tym Pekin zaangażował się w umacnianie międzynarodowego reżimu nieproliferacji broni masowego rażenia. Chinom zależało jednak, aby powstrzymanie programu nuklearnego Iranu nastąpiło przy możliwie najmniejszych kosztach dla partnera. Postawa taka miała przekonać Teheran, że długofalowo Pekin zainteresowany jest zacieśnianiem stosunków dwustronnych. W związku z tym Chiny kategorycznie sprzeciwiały się możliwości zastosowania rozwiązań militarnych, jak również oponowały przeciwko nakładaniu na Iran zbyt dotkliwych sankcji gospodarczych. Międzynarodowe negocjacje z udziałem Chin w kwestii programu nuklearnego Iranu w 2015 roku przyniosły porozumienie. Mimo, że aktywność Pekinu była ograniczona, to zrealizowane zostały zakładane przez niego cele, tj. Iran zobowiązał się do zamrożenia programu jądrowego w zamian za zniesienie sankcji gospodarczych, co odbyło się do drogą dyplomatyczną. Problem nie został jednak ostatecznie rozwiązany i wokół kwestii programu nuklearnego Iranu ponownie wzrastają napięcia, co nie sprzyja interesom Chin.
References
Arduino A., China’s Energy Interests in Central Asia and Russia: Symbiotic distrust and striking a balance between cooperation and confrontation [w:] China’s Global Quest for Resources. Energy, Food and Water, red. F. Wu, H. Zhang, Routledge, London, New York 2017.
Bilateral trade between China and Islamic Republic of Iran, https://www.trademap.org/Bilateral.aspx?nvpm=1|156||364||TOTAL|||2|1|1|1|1||1|1| (dostęp: 15 stycznia 2018 r.).
Blanchard J.-M.F, A primer on China–US relations, 1949–2008: a friend in need is a friend indeed [w:] Conflict and Cooperation in Sino-US Relations. Change and continuity, causes and cures, red. J.-M.F. Blanchard, S. Shen, Routledge, London, New York 2015.
Blanchard B., Birsel R., Chinese, Iranian firms to sign first nuclear plant redesign contracts, 20 April 2017, https://www.reuters.com/article/us-iran-nuclear-china/chinese-iranian-firms-to-sign-first-nuclear-plant-redesign-contracts-idUSKBN17M0XS (dostęp: 10 stycznia 2018 r.).
Blanchard J.-M.F., Shen S., Taking the temperature of China–US conflict and cooperation: an introduction, [w:] Conflict and Cooperation in Sino-US Relations. Change and continuity, causes and cures, red. J.-M.F. Blanchard, S. Shen, Routledge, London, New York 2015.
China, Iran lift bilateral ties to comprehensive strategic partnership, 23 January 2016, http://www.chinadaily.com.cn/world/2016xivisitmiddleeast/2016-01/23/content_23215522.htm (dostęp: 28 listopada 2017 r.).
China reports rise in annual trade with Iran, https://theiranproject.com/blog/2018/02/10/china-reports-rise-annual-trade-iran/ (dostęp: 15 stycznia 2018 r.).
Ewing J.J., China, the United States and non-traditional security: low-hanging fruit or fool’s gold? [w:] New Dynamics in US–China Relations Contending for the Asia-Pacific, red. L. Mingjiang, K.M. Kemburi, Routledge, London, New York 2015.
Erdbring T., China Deepens Its Footprint in Iran After Lifting of Sanctions, „The New York Times” 24 January 2016, https://www.nytimes.com/2016/01/25/world/middleeast/china-deepens-its-footprint-in-iran-after-lifting-of-sanctions.html (dostęp: 28 listopada 2017 r.).
Garver J.V., The US factor in Sino–Iranian energy relations, [w:] Sino-US Energy Triangles. Resource diplomacy under hegemony, red. D. Zweig, Y. Hao, Routledge, London, New York 2016.
Glaubitz J., The China Threat – A European Perspective [w:] The China Threat: Perceptions, Myths and Reality, red. H. Yee, I. Storey, Routledge, London, New York 2002.
Hao Y., Zweig D., Introduction: Sino–US energy competition in resource rich states [w:] Sino-US Energy Triangles. Resource diplomacy under hegemony, red. D. Zweig, Y. Hao, Routledge, London, New York 2016.
Herberg M., US energy security strategy and China’s energy diplomacy [w:] Sino-US Energy Triangles. Resource diplomacy under hegemony, red. D. Zweig, Y. Hao, Routledge, London, New York 2016.
Hickey D.V., Lu K., Friend or foe: Washington, Beijing, and the dispute over US security ties to Taiwan [w:] Conflict and Cooperation in Sino-US Relations. Change and continuity, causes and cures, red. J.-M.F. Blanchard, S. Shen, Routledge, London, New York 2015.
Hoyt T.D., US–China cooperation: the role of Pakistan after the death of Osama bin Laden [w:] China’s Strategic Priorities, red. J.H. Ping, B. McCormick, Routledge, London, New York 2016.
Kizekova A., Chinese regionalism: balancing and constraint in the Shanghai Cooperation Organisation [w:] China’s Strategic Priorities, red. J.H. Ping, B. McCormick, Routledge, London, New York 2016.
Kushki L., Envoy: China endorses Iran’s SCO accession, never been a con, „Teheran Times”, 6 June 2017, http://www.tehrantimes.com/news/414035/Envoy-China-endorses-Iran-s-SCO-accession-never-been-a-con (dostęp: 10 stycznia 2018 r.).
Lanteigne M., Chinese Foreign Policy. An introduction. Third Edition, Routledge, London, New York 2016.
Miarka A., Strategia bezpieczeństwa Islamskiej Republiki Iranu – wybrane aspekty [w:] Problemy bezpieczeństwa Bliskiego Wschodu i Północnej Afryki (MENA), red. R. Bania, R. Czulda, K. Zdulski, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2016.
Roberts G., US Foreign Policy and China. Bush’s first term, Routledge, London, New York 2015.
Ross R.S., Chinese Security Policy. Structure, power and politics, Routledge, London, New York 2009.
Saunders P.C., China’s rising power and the U.S. rebalance to Asia: implications for U.S.–China relations [w:] China’s Power and Asian Security, red. M. Li, K.M. Kemburi, Routledge, London, New York 2015.
Shaolei F., China–US–Russia Trilateral Relations and the Restructuring of the Global Order [w:] Sino-American Relations. Challenges Ahead, red. Y. Hao, Routledge, London, New York 2010.
Shichor Y., Maximising output while minimising input: change and continuity in China’s Middle East policy [w:] Chinese Foreign Policy Under Xi, red. H.T. Boon, Routledge, London, New York 2017.
Shichor Y., Much Ado about Nothing: Middle Eastern Perceptions of the 'China Threat' [w:] The China Threat: Perceptions, Myths and Reality, red. H. Yee, I. Storey, Routledge, London, New York 2002.
Shichor Y., Sweet and sour: Sino–Saudi crude collaboration and US-crippled hegemony [w:] Sino-US Energy Triangles. Resource diplomacy under hegemony, red. D. Zweig, Y. Hao, Routledge, London, New York 2016.
Shih Ch.-Y., Huang Ch.-Ch., The identity and international role of China: relational grand strategy, [w:] China’s International Roles, red. S. Harnisch, S. Bersick, J.-C. Gottwald, Routledge, London, New York 2016.
SIPRI, Arms Transfer Database.
Sutter R.G., Dialogues and their implications in Sino-American relations, [w:] Conflict and Cooperation in Sino-US Relations. Change and continuity, causes and cures, red. J.-M.F. Blanchard, S. Shen, Routledge, London, New York 2015.
Tai M., US-China Relations in the Twenty-First Century. A question of trust, Routledge, London, New York 2015.
Wilts A., Trump decides not to certify Iran as in compliance with nuclear accord, „Independent”, 13 October 2017, http://www.independent.co.uk/news/world/americas/us-politics/iran-deal-donald-trump-not-certify-in-compliance-nuclear-accord-rex-tillerson-speech-a7999221.html (dostęp: 10 stycznia 2018 r.).
Wu F., Zhang H., Introduction: A rising China and the future of world resources [w:] China’s Global Quest for Resources. Energy, Food and Water, red. F. Wu, H. Zhang, Routledge, London, New York 2017..
Yizhou W., China–US–EU relationship in a changing era [w:] US-China-EU Relations. Managing the new world order, red. R.S. Ross, Ø. Tunsjø, Z. Tuosheng, Routledge, London, New York 2010.
Zha D., Debating Energy Security in China: Ideas and policy options [w:] China’s Global Quest for Resources. Energy, Food and Water, red. F. Wu, H. Zhang, Routledge, London, New York 2017.
Zweig D., Modelling ‘resource diplomacy’ under hegemony: the triangular nature of Sino–US energy relations [w:] Sino-US Energy Triangles. Resource diplomacy under hegemony, red. D. Zweig, Y. Hao, Routledge, London, New York 2016.